Το ιερό Ηρακλέους απέναντι από την Ομηρική Ιθάκη

''Ικαρίου του Πηνελόπης πατρός υιείς γενέσθαι δυο, Αλυζέα και Λευκάδιον, δυναστεύσαι δ΄ εν τη Ακαρνανία τούτους μετά του πατρός. Τούτων ουν επωνύμους τας πόλεις Έφορος λέγεσθαι δοκεί.''

''Ων η Αλυζία πεντεκαίδεκα από θαλάττης διέχει σταδίους, καθ΄ ην έστι λιμήν Ηρακλέους ιερός και τέμενος, εξ ου τους Ηρακλέους άθλους. έργα Λυσίππου, μετήνεγκεν εις Ρώμην των ηγεμόνων τις, παρά τόπον κειμένους δια την ερημίαν.''

Στράβων, Γεωγραφικά Ι, C.452,9 & C.459,21

Μετάφραση
- Ο Ικάριος, ο πατέρας της Πηνελόπης, είχε δυο γιούς, τον Αλυζέα και τον Λευκάδιο, κι αυτοί κυβέρνησαν την Ακαρνανία μαζί με τον πατέρα τους. Ο Έφορος πιστεύει πως οι πόλεις ονομάστηκαν από αυτούς.

- Η Αλυζία απέχει δεκαπέντε στάδια από τη θάλασσα, όπου και υπάρχει λιμάνι ιερό του Ηρακλή και τέμενος. Από εδώ τους Άθλους του Ηρακλή, έργο του Λυσίππου, κάποιος διοικητής μετέφερε στη Ρώμη, αφού βρισκόταν σε ακατάλληλο τόπο, έτσι έρημος που ήταν.

Παρατήρηση
1. Στο πρώτο απόσπασμα ο Στράβων λέει, πως ο Ικάριος είχε δυο υιούς, τον Αλυζέα και τον Λευκάδιο, οι οποίοι κυβέρνησαν την Ακαρνανία δίνοντας στις πόλεις τους το όνομά τους.

2. Στο δεύτερο απόσπασμα ο Στράβων λέει, πως στο επίνειο της Αλυζίας υπάρχει λιμάνι του Ηρακλή μαζί με ιερό και τέμενος, όπου σε αυτό υπήρχε γλυπτό έργο με τους Άθλους του.

Σχόλιο
Ο Όμηρος στην Οδύσσεια αναφέρει τρεις φορές τον Ηρακλή:
1. Το γενναίο Ηρακλή, το γνώστη μεγάλων έργων, (φ, 26).
2. Τον ατρόμητο και λεοντόκαρδο Ηρακλή, (λ, 267).
3. Είδα τη δύναμη του Ηρακλή, (Νέκυια - λ, 600).

Σε αυτήν την τρίτη αναφορά, ο Οδυσσέας κατεβαίνει στον Άδη και συναντά τον Ηρακλή, θαυμάζοντάς τον για το φοβερό βλέμμα του, το τόξο και τον χρυσό περίτεχνο τελαμώνα. Ο Ηρακλής αναγνωρίζει τον Οδυσσέα και κλαίγοντας ταυτίζεται μαζί του για τη δυστυχία και τις ομοιότητες σχετικά με τα ατέλειωτα βάσανα και τα δύσκολα κατορθώματα που τους έμελλε η σκληρή μοίρα.

Αυτό το συγκλονιστικό χωρίο μέσα στην Οδύσσεια (λ 601-627), όπου ο Ηρακλής όχι μόνο συναντιέται αλλά και συμπάσχει με τον Οδυσσέα, κατά τη διάρκεια της δεκαετούς επιστροφής του στην Ιθάκη, αποκαλύπτει την αμφίδρομη αλληλοεκτίμηση και τον αλληλοθαυμασμό σε επίπεδο ηρώων, ζυμωμένων με τον θάνατο!!

Συνεπώς η ύπαρξη του ιερού απέναντι από το νησί Κάλαμος και πριν το θαλάσσιο πέρασμα από το λιμάνι σ΄ αυτήν (Ομηρική Ιθάκη), αλλά επίσης και η ομοιότητα της θέσης του Άδη κατά τον Όμηρο εγγύτατα στη θάλασσα (κ 511-512, λ 21), και της θέσης του ιερού του Ηρακλέους εγγύτατα στη θάλασσα της Αλυζίας μόνον σύμπτωση δεν μπορεί να είναι!


Σημείωση
Από την επιτόπια περιηγητική έρευνα παρουσιάζω και με φωτογραφίες μου (που επισυνάπτω στο παρόν), το ιερό τέμενος (αλσύλλιο) του Ηρακλέους.

Νεότερες αξιόλογες απόψεις τοποθετούν το λιμάνι του Ηρακλέους στον όρμο του Μύτικα ανατολικά της παλαιοχριστιανικής βασιλικής της Αγίας Σοφίας, εκεί που καταλήγει ο ξεροπόταμος Βαρνακιώτης. Τα τοπωνύμια σε αυτήν την περιοχή Λύσιμος, Παλιομάγαζα και Παλιόβαρκα ετυμολογικά μπορούν να συσχετίζονται με παλιότερη λιμενική εγκατάσταση. Το Λύσιμος πιθανότατα να είναι παραφθορά του γλύπτη Λύσιππου.

Ίσως το φερόμενο έως σήμερα ιερό του Ηρακλή να είναι ρωμαικό Ηρώο και νεκροταφείο. Ίσως όμως να παραπέμπει και σε αρχαιότερο μυκηναικό νεκροταφείο αφιερωμένο στον θανόντα Ηρακλή της Νέκυιας, όπως ήδη ειπωθεί.

Πάντως η αναφορά του Στράβωνα για τα 15 στάδια της απόστασης από το λιμάνι έως την Αλυζία ταιριάζει με το σημερινό ιερό και όχι με άλλη υποτιθέμενη θέση.

Συμπέρασμα
Ακόμη ένα αρχαιολογικό εύρημα (σε συνδυασμό με την αναφορά του Στράβωνα και της εξέχουσας σχέσης Οδυσσέα - Ηρακλή), το οποίο συνάδει, ότι η Ομηρική Ιθάκη είναι η νήσος Κάλαμος.