Παρασκευή 18 Φεβρουαρίου 2022

Η ομηρική νήσος Αστερίς

''Μνηστήρες δ' αναβάντες επέπλεον υγρά κέλευθα, Τηλεμάχω φόνον αιπύν ενί φρεσίν ορμαίνοντες, έστι δέ τις νήσος μέσση αλί πετρήεσσα, μεσσηγύς Ιθάκης τε Σάμοιό τε παιπαλοέσσης, Αστερίς, ου μεγάλη, λιμένες δ΄ενί ναύλοχοι αυτή αμφίδυμοι, τη τόν γε μένον λοχόωντες Αχαιοί.''
(δ 841-847)


Μετάφραση
- Και οι μνηστήρες πάνω στο πλοίο αρμένιζαν στη θάλασσα μελετώντας τον ξαφνικό θάνατο του Τηλέμαχου. Στη μέση της θάλασσας, ανάμεσα στην Ιθάκη και την βραχώδη Σάμη, υπάρχει βραχώδες νησί, η Αστερίδα, που μπορεί να είναι μικρό, αλλά έχει καλά (προσιτά, ασφαλή) και διπλά λιμάνια. Εκεί παρέμεναν οι Αχαιοί, στήνοντάς του ενέδρα.

Παρατήρηση
Από την αρχαιότητα υπήρξε προβληματισμός για το νησί αυτό.
1. Οι Ιθακιστές βασιζόμενοι στον Πόντιο γεωγράφο Στράβωνα (που δεν το είδε ποτέ), υποστηρίζουν, ότι είναι η βραχονησίδα Δασκαλειό.
2. Οι Λευκαδιστές βασιζόμενοι στον Γερμανό αρχαιολόγο Δαίλπφερδ, υποστηρίζουν, ότι είναι η νήσος Αρκούδι.
3. Μέρος των Κεφαλονιστών υποστηρίζουν, ότι είναι η νήσος Οξεία ή Οξυά.
4. Οι Παλικιστές βασιζόμενοι στον Άγγλο επιχειρηματία Ρόμπερτ Μπιτλστόουν, υποστηρίζουν ότι είναι η χερσόνησος του Αργοστολίου ή νήσος Βαρδιάνοι.
5. Ο Κάλαμος όμως έχει τη νήσο Φορμίκουλα.

Σχόλιο
Πολλά μικρονήσια στο Ιόνιο ονομάστηκαν, λόγω της ομοιότητας του σχήματός τους με ζώα, όπως το Αρκούδι, ο Σκορπιός, ο Ποντικός, η Χελώνη, το Προβάτι, το Κουνέλι, κ.α.
Έτσι και η νήσος Φορμίκουλα ονομάστηκε στην αρχαιότητα Αστερίς επειδή έμοιαζε με αστερία! (όρα φώτο)

Πως όμως άλλαξε το όνομά της από Αστερίς σε Φορμίκουλα; Η εξήγηση βρίσκεται στην τρίτη πρόταση του Ομηρικού αποσπάσματος:
''τη τόν γε μένον λοχόωντες''
(Εκεί παρέμεναν, στήνοντάς του ενέδρα).

Η λέξη φορμίκουλα προέρχεται από το ρήμα ''ορμέω'', που σημαίνει το πλοίο που είναι αγκυροβολημένο (όρα επιχείρημα 48, ναύλοχοι λιμένες, δ. 846).
Από το ορμέω δε, (ορμάω, όρμος), το ορμητήριο (φρεσίν ορμαίνοντες, δ. 843).

Εκ του όρμος δηλαδή αγκυροβόλιο, έρχεται το ορμώ και παράγει το ρήμα εφορμώ (εφόρμηση, φορμίκουλα), που σημαίνει ορμώ εναντίον κάποιου, επιτίθεμαι!

Η δε λέξη εφόρμησις σημαίνει:
1. επιτήρησις των κινήσεων τού εχθρού, ορμητήριο κατά των κινήσεων τού εχθρού
2. τόπος όπου μπορεί να προσορμιστεί κάποιος, επιτηρητικό ορμητήριο.

Γενικώς η λέξη εφόρμηση σημαίνει ορμητική επίθεση, έφοδος, επιδρομή και συναντάται ευρέως ως όρος στα πολεμικά πλοία και αεροπλάνα.

Ίσως δε να μην είναι τυχαίο το όνομα Φορμίων του Αθηναίου ναύαρχου του 5ου π.Χ. αλλά και το αντιτορπιλικό ΦΟΡΜΙΩΝ του 1961.

Η κατάληξη ''κουλα'', κουλης σημαίνει αχθοφόρος, δηλαδή το νησί που φέρει ανθρώπους στην ακτή προς όρμηση, εξόρμηση (εκ του όρμου), επίθεση!


Συμπέρασμα
Συνεπώς το νησί της ενέδρας λεγόταν αρχικώς Αστερίς λόγω του σχήματός του και στη συνέχεια με την πάροδο του χρόνου επειδή οι μνηστήρες έστησαν φονική ενέδρα στον Τηλέμαχο, παραφράστηκε (μετενομάστηκε) από Αστερίς σε Φορμίκουλα.

Ακόμη ένα αποκαλυπτικό αποσπάσματα της Ομηρικής Οδύσσειας από το οποίο συμπεραίνεται ότι η Ομηρική Ιθάκη είναι η νήσος Κάλαμος.


Σημείωση
Υπάρχει όμως και η ένσταση, ότι η λέξη Φορμίκουλα είναι ενετική (formica, μύρμηξ), που σημαινει μικρό μυρμήγκι διότι μοιάζει και με το σχήμα μυρμηγκιού. Όμως η ομηρική ονομασία Αστερίς δεν αλλλάζει!

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Το Μυκηναικό κάστρο της Ομηρικής Ιθάκης

Στην κορυφή του όρους της νήσου Καλάμου υπάρχει Μυκηναικό κάστρο  ονόματι Ψηλόκαστρο ή Ξυλόκαστρο, από το οποίο εποπτεύονται οπτικά όλα τα...